โรคไข้เลือดออก ยุงลาย รู้ทันภัยไข้เลือดออก คำขวัญไข้เลือดออก วิธิการป้องกันไข้เลือดออก วิธีรักษาโรคไข้เลือดออก
 
คำขวัญไข้เลือดออก
"ทุกวันศุกร์ กำจัดลูกน้ำยุงลาย ฆาตกรร้ายในบ้านคุณ" คำขวัญรณรงค์ของกระทรวงสาธารณสุข 

ไข้เลือดออก เรียบเรียงโดย  ผศ.สุภาพ  ธีระประทีป คณะพยาบาลศาสตร์  มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 
     โรคไข้เลือดออก เป็น โรคติดต่อ ที่เกิดจากเชื้อไวรัสแดงกี  มียุงลายตัวเมีย เป็น พาหะนำโรค   ส่วนใหญ่มักจะเป็นในเด็ก โรคนี้ระบาดในฤดูฝน

อาการของไข้เลือดออก 
      โรคไข้เลือดออกมี อาการ สำคัญที่เป็นรูปแบบค่อนข้างเฉพาะ 4 ประการ   ได้แก่
มีไข้สูงลอยแบบเฉียบพลัน  2 - 7 วัน    ส่วนใหญ่ไข้จะสูงเกิน 38.5 องศาเซลเซียส   มักจะมีหน้าแดง       ผิวหนังแดงบริเวณคอ หน้าอก และลำตัว  บางคนอาจบ่นปวดศีรษะ และปวดเมื่อยตามตัว     เบื่ออาหาร  อาเจียน  ประมาณวันที่ 2 - 3 ของไข้  มีจุดเลือดออกที่ผิวหนัง ตามแขนขา รักแร้ และลำตัวบางรายมี เลือดกำเดา ออก  อาเจียนเป็นเลือดสีน้ำตาล หรือถ่ายดำ  ประมาณวันที่ 3 - 4  ของไข้ อาจมีอาการปวดท้อง  กดเจ็บใต้ชายโครงขวาเนื่องจากตับโต  และอาจมีภาวะช็อกได้  ผู้ป่วยจะมีอาการ ไข้ลดลง   กระสับกระส่ายมือเท้าเย็น  รอบปากเขียว     ชีพจรเบาเร็ว ความดันโลหิตต่ำ  ระยะช็อกนี้จะเกิดขึ้นและเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว   ถ้าให้การรักษาไม่ทันผู้ป่วยมักจะเสียชีวิตภายใน 24 - 48 ชั่วโมง  ถ้าได้รับการรักษาถูกต้อง ภายใน  24 - 48 ชั่วโมง   อาการ ช็อก ก็จะเริ่มดีขึ้นเข้าสู่ระยะพักฟื้น      เริ่มรับประทานอาหารได้มากขึ้น อาจจะมี ผื่นแดง ตามแขนขา และวงขาว ๆ ตรงกลางได้ 

การดูแลเมื่อสงสัยว่าเป็นไข้เลือดออก
      ระยะที่มีไข้สูงให้เช็ดตัวลดไข้และให้ยาลดไข้ พวก พาราเซตามอล  ห้ามใช้ยาพวก แอสไพริน เพราะจะทำให้เลือดออกได้ง่ายขึ้น  ให้ดื่มน้ำผลไม้หรือสารละลายผงน้ำตาลเกลือแร่ (โอ อาร์ เอส)  ในรายที่อาเจียนควรให้ดื่มครั้งละน้อย ๆ และดื่มบ่อย ๆ   พาไปพบแพทย์ตามนัดหรือเมื่อมีอาการผิดปกติต่อไปนี้  :-   อาเจียนมากไม่สามารถดื่มน้ำได้    อาเจียนหรือถ่ายอุจจาระเป็นเลือด   ปวดท้องมาก   ไข้ลดลงแต่มีอาการซึม กระสับกระส่าย มือเท้าเย็นซึ่งเป็นอาการของช็อก 

การป้องกันโรคไข้เลือดออก
      การป้องกัน ที่ดีที่สุดก็คือ กำจัดหรือลดแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย และพยายามหาทางป้องกันไม่ให้ถูกยุงกัดธรรมชาติยุงลายชอบออกหากินในเวลากลางวันตามบ้านเรือน และโรงเรียน ชอบวางไข่ตามภาชนะที่มีน้ำขัง เช่น ยางรถยนต์ กะลา กระป๋อง  จานรองขาตู้กับข้าว  แต่ไม่ชอบวางไข่ในท่อระบายน้ำ ห้วย หนอง คลอง บึง

การกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ยุงลาย
โอ่งน้ำ ควรใช้วิธีปิดฝาให้มิดชิด
ถังเก็บน้ำที่ไม่มีฝาปิด ควรใส่ทราย อะเบท 1 กรัมต่อ น้ำ 10 ลิตร
แจกัน ควรใช้วิธีเปลี่ยนน้ำทุก 7 วัน
ขวดเลี้ยงพลูด่าง ควรใช้วิธีเปลี่ยนน้ำทุก 7 วัน หรือปลูกด้วยดิน
จานรองขาตู้กับข้าว ควรใช้วิธีเติมน้ำเดือดลงไปทุก 7 วัน หรือใส่ชัน/ขี้เถ้า/เกลือแกง/น้ำส้มสายชู / ผงซักฟอก แทนการใส่ด้วยน้ำ
จานรองกระถางต้นไม้ ควรใช้วิธีเทน้ำที่ขังอยู่ทิ้งลงดินทุก 7 วัน หรือใส่ทรายธรรมดาให้ลึก 3 ใน 4 ส่วนของจาน
ยางรถยนต์เก่า ควรใช้วิธีปกปิด เจาะรูหรือดัดแปลงให้ขังน้ำไม่ได้
อ่างบัว ควรใช้วิธีใส่ปลากินลูกน้ำ เช่นปลาหางนกยูง  ปลาสอด  ปลาหัวตะกั่ว
ท่อระบายน้ำ ควรใช้วิธีระบายน้ำออก อย่าปล่อยให้ท่ออุดตัน
หลุมบ่อ แอ่งน้ำ ควรใช้วิธีกลบถมด้วยดินหรือทราย เนื่องจากต้องใส่ทรายกำจัดลูกน้ำเป็นจำนวนมาก นอกจากนี้ทรายกำจัดลูกน้ำมักจะจมลงในโคลนตม ทำให้ออกฤทธิ์กำจัดลูกน้ำไม่ได้นาน

ป้องกันตนเองจากยุงลายกัด
 ควรกรุหน้าต่าง ประตู และช่องลม ด้วยมุ้งลวดตรวจตราซ่อมแซมฝาบ้าน ฝ้าเพดาน อย่าให้มีร่อง ช่องโหว่หรือรอยแตก เพื่อป้องกันไม่ให้ยุงลายเข้ามาในบ้าน   เข้า - ออกควรใช้ผ้าปัดประตูมุ้งลวดเพื่อไล่ยุงก่อน 
 เก็บของในบ้านให้เป็นระเบียบเรียบร้อยอยู่เสมอ ขณะอยู่ในบ้านควรอยู่ในบริเวณที่มีลมพัดผ่านและมีแสงสว่างเพียงพอเพราะยุงลายชองไปหลบซ่อนตามมุมมืดของห้องและเครื่องเรือนต่าง ๆ ที่รก ๆ  
 เวลานอนหลับตอนกลางวัน ควรกางมุ้งหรือนอนในห้องที่มีมุ้งลวด เปิดพัดลมส่ายเบา ๆ ช่วยไล่ยุงเพราะยุงลายจะชอบกัดตอนกลางวัน หรือถ้าหากที่บ้านมียุงมากจริง ๆ ควรใส่กางเกงขายาว เสื้อมีแขน เพื่อให้เหลือพื้นที่เปล่าเปลือยและเสี่ยงต่อการถูกยุงกัดน้อยที่สุด 
 ใช้ยาพ่น/ทากันยุง  ยากันยุงที่ปลอดภัยควรเป็นยาที่เป็นสารสกัดจากพืช เช่น ตะไคร้หอม  ยูคาลิปตัส

เอกสารอ้างอิง
กลุ่มโรคไข้เลือดออก   สำนักโรคติดต่อนำโดยแมลง.(2547)